O taboleiro fantástico II

As primeiras veces que usamos este recurso, o vocabulario que se elaboraba para o taboleiro funcionaba como unha biblioteca semántica do conto. É dicir, unha biblioteca especial formada con palabras e expresións do imaxinario popular, e chea de contidos e significados para inventar historias.

Cada taboleiro convértese, de feito, nun conxunto de hipóteses fantásticas, no sentido que ofreceu Gianni Rodari. Unha hipótese é coma unha rede; botas a rede e sempre atopas algunha cousa. Por exemplo, imaxinemos o que pasaría se xuntamos unha bruxa, una illa, unhas moedas e unha trampa. Ou a historia que xurdiría ao unir un animal, unha cova, un zapato e un castigo...

PERSONAXES	LUGARES	OBXECTOS	SITUACIÓNS
Unha bruxa	Unha cova	Unhas moedas	Un castigo
Un músico	Un pobo	Unha lámpada	A fame
Un animal	Unha illa	Un zapato	Unha trampa

O mundo das palabras trabállase na escola na súa correspondente asignatura, do mesmo xeito que as matemáticas ou as ciencias do medio. Pero seguramente habería que contemplar unha faceta máis: a fantasía, a imaxinación, a creatividade.

Así, o desenvolvemente da creatividade lingüística é moi importante para o neno, porque facilita o seu avance nas capacidades de dedución, abstracción e reflexión. Igualmente, pode proporcionarlle un notable crecemento na súa capacidade de comprensión e expresión. Pero non só na lingua escrita, tamén na linguaxe oral. Posto que para inventar unha historia, individual ou colectiva, podemos reforzar na aula a busca de información, o intercambio de opinións e o diálogo. 

O taboleiro fantástico

Imaxinemos que un conto non é máis que un armazón de diversos elementos. Entón, tamén poderiamos imaxinar un conto como unha cuadrícula construída a partir de catro columnas básicas: os personaxes, os lugares, os obxectos e as situacións problemáticas. Nese entramado especial, cada columna posúe un idéntico número de compartimentos.

Exemplo (CLIJ nº 158):

Así xa temos o taboleiro fantástico. Os seus compartimentos hai que enchelos cun vocabulario especial, con palabras que, dalgunha maneira, pertenzan ao universo dos contos. Poden ser termos narrativos da tradición e o imaxinario popular ou da litaratura infantil e xuvenil, e tamén provenientes da actualidade.

Material necesario:

• As fórmulas da marabilla
• As palabras poderosas
• O binomio simbólico

• Un cartel que recolla o vocabulario específico dos contos, e elaborado de forma colectiva na aula. Ese vocabulario será organizado nos catro elementos deste recurso, que acabamos de citar. Desa maneira, ao rematar o taboleiro fantástico, se os nenos e as nenas seleccionan un elemento de cada columna, poden inventar ducias e ducias de historias. Non hai ningún límite. En todo caso, para escribilas todo vai a depender dos procedementos narrativos que se propoñan.

Desenvolvemento:

Este taboleiro fantástico é un dos accesorios máxicos para xogar a inventar e escribir historias. A práctica actual irase mostrando, pouco a pouco, no noso blog de aula Escola de Ismaíl.

La mujer en el arte

Un vídeo realizado por Philip Scott Johnson, a partir de retratos de mujeres provenientes de la cultura occidental.  500 años de historia y de arte con música de Bach: Sarabande from Suite for Solo Cello No. 1 in G Major. Nominado a Mejor Vídeo Creativo 2007 YouTube Awards.

Women in Art es una pequeña joya. Sus imágenes esconden un montón de historias, donde la mujer aparece como un símbolo de inspiración. Pero también de resistencia. Porque ellas, con una gran capacidad de adaptación, pasaron por condiciones terribles: deportación, esclavitud, olvido, opresión sexual... Por eso, la mujer está en los mejores cuentos. Y reinvindicarla siempre será una necesidad vital.

Palabras de cuento

El binomio simbólico ha comenzado su viaje. En la escuela, los niños iniciaron ya la exploración de sus palabras. Para la primera tarea, de las llamadas palabras poderosas han seleccionado las siguientes: oro, bruja, anillo, dragón, perla, demonio y rosa. Y del mundo actual han elegido este vocabulario: tren, parque, supermercado, juguetes, escuela, amigos, avión y libro.

En las actividades de escritura, formaremos parejas especiales con las palabras del binomio simbólico. Seguramente también introduciremos alguna más, para favorecer los mundos de la imaginación. De esa forma, y dentro de nuestras posibilidades, seguiremos llevando adelante estas experiencias con el arte de inventar historias, como decía Rodari. Esos cuentos pueden leerse en la Escola de Ismaíl, nuestro blog de aula.

Jorge Luis Borges y Adolfo Bioy Casares, en el libro Cuentos breves y extraordinarios, recogieron una pequeña historia donde aparece la palabra bosque.

El diálogo ocurrió en Adrogué. Mi sobrino Miguel, que tendría cinco o seis años, estaba sentado en el suelo, jugando con la gata. Como todas las mañanas, le pregunté:
-¿Que soñaste anoche?
Me contestó:
-Soñé que me había perdido en un bosque y que al fin encontré una casita de madera. Se abrió la puerta y saliste vos.-Con súbita curiosidad me preguntó: -Decime, ¿qué estabas haciendo en esa casita?
FRANCISCO ACEVEDO, Memorias de un bibliotecario (Burzaco, 1955).