27 abr 2011

De lecturas y bocados

Hay muchas maneras de informar sobre los libros y las historias que se leen en las aulas. Por ejemplo, esas lecturas pueden terminar siendo unos riquísimos bocadillos, aunque con ingredientes que se alejen de la comida basura, si es posible. Y eso a pesar de que los materiales sólo sean cartulinas y folios de colores. Así hicimos nosotros:

  • En la barra de pan, en su parte superior, cada alumno escribía el título y el nombre del autor del libro. También anotaba el suyo propio, como lector de esa obra. El color del pan variaba, ya que podía ser de trigo, de centeno o incluso de maíz.
  • A continuación, en las rodajas de tomate, se escribían los nombres de los protagonistas y de otros personajes importantes. Los tomates eran rojos, por supuesto.
  • En una bonita hoja de lechuga (verde, claro) se anotaban las referencias del lugar o escenarios que se citaban en el libro.
  • Una loncha de jamón, con tonos rosáceos, se utilizaba para resumir con brevedad el problema principal que se contaba en la obra. Si el lector o lectora lo deseaba, el jamón podía cambiarse por salmón marinado.
  • En unas porciones de queso, de vaca o de cabra, cada alumno explicaba de forma sencilla el desenlace del libro que había leído.
  • Por último, en la parte inferior de la barra de pan dibujaba y coloreaba una escena favorita de la obra. Así, ilustraban las historias que habían conocido.

19 abr 2011

Perdidos en el tiempo

Fue a través de la observación del sol, la luna y las estrellas cómo la humanidad aprendió a medir el tiempo. Los primeros pueblos, los pueblos antiguos, leyeron en sus mitos de las estrellas un relato de cambios, de desastres y de renovaciones continuas. Esa lectura servía para explicar su mundo.

La danza estelar de la Vía Láctea durante la noche, desde la montaña del Teide, hace que te sientas perdido delante de la inmensidad del tiempo.

18 abr 2011

Os contos do mundo (2)

Internet tamén chegou ao mundo do conto, como é evidente. Neste sentido, se a súa aparición revolucionou moitos aspectos da nosa vida cotiá, podemos formularnos algunhas preguntas. Por exemplo, existen contos diferenciados para nenos e nenas na Rede?, estanse a producir cambios no uso da imaxinación e a fantasía?, como é a linguaxe que se utiliza?, etc.

Non é posible ser moi exhaustivo nun post, pero hai que deixar constancia da influencia de Internet neses temas. Aínda que tamén é impensable reflectir a cantidade de páxinas dedicadas ao conto, porque é inmensa. Así que empezaremos por ordenar e clasificar, dalgunha forma, aquelas que xa foron citadas aquí.

En Contomundi, despois da última revisión, ademais dos contos populares máis familiares, aparecen algúns contos populares de España e das súas distintas comunidades, as adaptacións modernas e os contos popularizados, e, por suposto, os contos populares doutras terras e doutras culturas. Recóllense mesmo mitos e lendas. É dicir, que non se rexeita ningún relato do imaxinario popular; posto que, dende sempre, esta literatura tradicional reflectiu as crenzas humanas, as súas preocupacións e a súa imaxinación.

Esta relación de contos, nunha imaxinaria volta ao mundo, nace de toda esa amálgama de narracións universais e intemporais. Creo que ao final resultou bastante sinxelo; en ningún caso houbo que forzar demasiado a integración. Tanto uns coma outros están constituídos por palabras semellantes e pola materia dos mesmos sonos.

Esta é unha primeira aproximación á clasificación dos nosos contos, aos contos do mundo. Sobreviviron, chegaron ata nós, merecen esta atención.

CONTOS POPULARES FAMILIARES: Os contos universais máis coñecidos, que foron recuperados por Charles Perrault ou polos hermanos Grimm, e tamén contos provenientes doutras tradicións ou da recente influencia audiovisual.

CONTOS POPULARES DE ESPAÑA: Como decía Carmen Bravo-Villasante, en toda España florece o conto popular alegrando as nosas distintas, e á vez comúns, paisaxes.

ADAPTACIÓNS MODERNAS E CONTOS POPULARIZADOS: Forman unha das chaves que abren as portas da literatura de autor. E unha boa parte deles xa están no imaxinario infantil.

CONTOS POPULARES DOUTRAS TERRAS: A Terra é unha, e os relatos das súas xentes son tamén únicos. Din que podemos coñecernos a través das nosas historias, polo que paga a pena comprobalo.

MITOS E LENDAS: Por exemplo, do mundo antigo de Grecia e Roma, que tanto influíron na cultura occidental e na formación do noso imaxinario. Pero tamén nos interesan os mitos e as lendas doutros lugares, doutras xeografías.

17 abr 2011

El poder de las palabras

No hace mucho que hablé del poder de las palabras, aunque para referirme a su importancia en el imaginario popular. Ahora se trata de otro asunto. En el vídeo, a través de un sencillo cartel, alguien nos dice que es ciego y que por favor se le ayude. Pero la calle no presta demasiada atención a esas palabras. Entonces, una mujer se acerca y cambia el mensaje que aparece en el cartel. Escribe un texto diferente: Es un hermoso día y no puedo verlo…

Las palabras, con su poder, provocan el cambio.

Conocí este vídeo gracias a José Paulo Santos, de InteracTiC 2.0, una red educativa de Portugal.

16 abr 2011

La osa hormiguera y la tortuga

Cuento popular | Australia

Hace mucho, en el tiempo de los sueños, la osa hormiguera y la tortuga eran grandes amigas. En aquel entonces, la osa hormiguera no tenía púas y la tortuga no tenía caparazón. Simplemente, no los necesitaban.

Un día, la osa hormiguera sintió hambre y tuvo que salir a cazar. Le pidió a la tortuga que cuidase de su cría.

-Será un placer –dijo la tortuga.

Y cuidó muy bien de la cría hasta que también empezó a sentir hambre. La tortuga no podía ir a buscar comida y dejar sola a la cría. Intentó olvidarse del hambre que tenía. Pero la osa hormiguera tardaba demasiado, así que la tortuga hizo lo que le parecía mejor.

¡Se comió a la cría de la osa hormiguera!

Por supuesto, cuando la osa hormiguera regresó, preguntó:

-¿Dónde está mi bebé?

La tortuga no dijo una palabra. Desvió la mirada hacia el cielo. Miró a los arbustos. Miró sus pezuñas. Y la osa hormiguera se dio cuenta con horror de lo que había sucedido.

Presa de la rabia y la pena, tomó una piedra y la lanzó a la tortuga. Le tiró una piedra tras otra a la que fuera su amiga, y algunas se le quedaron enganchadas en la espalda.

La tortuga corrió todo lo que pudo y cogió algunas lanzas. Una a una, se las tiró a la osa hormiguera. Algunas se cayeron al suelo, pero casi todas se quedaron enganchadas en su espalda.

Pues bien, aquellas lanzas todavía están en la espalda de la osa hormiguera, pero se han convertido en grandes púas. Y las piedras siguen en la espalda de la tortuga y forman su duro caparazón.

Hoy, ni la osa hormiguera ni la tortuga tienen miedo de sus enemigos, pero tampoco poseen muchos amigos...

c u e n t a

12 abr 2011

Os contadores de historias

Diciamos onte:

Na escola, a aprendizaxe da escritura é como un labirinto: unha especie de camiño iniciático que se lles reclama aos nenos e ás nenas para que poidan integrarse con plenitude na sociedade. Pero ese camiño, como todo labirinto, non é fácil. Por iso presentamos unhas ideas sinxelas, e ao mesmo tempo eficaces, para compoñer textos narrativos. Pois as posibilidades do conto, neste século XXI, seguen a estar vixentes.

Por iso, a idea de Polgariño conta está a crear na escola pequenos contadores de historias. Pero que inventan historias tan grandes como os seus propios soños: 1) As fórmulas da marabilla 2) As palabras poderosas 3) O binomio simbólico 4) O taboleiro fantástico.

Agora só falta o caldeiro máxico, tamén chamado o caldeiro de Ismaíl. Nani Lima, que ten un blog moi interesante e cargado de historias, intentará sorprendernos cunha versión nova. Creo que dentro de pouco poderemos ver ese artefacto, para imaxinar con el novos contos.

2 abr 2011

Un iPad en el aula

Hace unos meses, en otro post, comentaba las dificultades tecnológicas que había en el aula. Aquel viejo ordenador del que hablaba, un Pentium III, aún existe, pero ya casi no lo usamos. Tenemos otro, pero sólo un aparato para 25 alumnos y su maestro.

Cuando tratamos la gramática de una historia, el tema se presentó como una especie de modelo para desarrollar la estructura interna de los relatos. En el aula utilizamos un modelo de gramática narrativa que divide el contenido de una historia en cinco partes: los protagonistas, los otros personajes, el escenario o lugar, el problema principal y el desenlace. En cierta medida, el modelo intenta reflejar el esquema general de una narración: personajes, motivaciones, sucesos, acciones y obstáculos, si los hubiera. Sobre todo, y como cualquier otra story grammar, es una estrategia de ayuda para la comprensión textual y un recurso durante el proceso de la composición escrita. Ah, ¡y se parece a un iPad! Nuestra tecnología ha avanzado, por fin…

Lo que el cuento nos contó cara a
Lo que el cuento nos contó cara b
Related Posts with Thumbnails